GÖZ TEMBELLİĞİ

Göz tembelliği, tıpta ambliyopi olarak adlandırılan ve çocukluk çağında gelişen, bir gözün diğerine kıyasla görsel gelişimini tamamlayamaması sonucu oluşan görme bozukluğudur. Gözde yapısal bir sorun olmamasına rağmen beyin ile göz arasındaki görsel iletişimin yeterince gelişmemesi sonucu ortaya çıkar. Ambliyopi, kalıcı görme kaybının en önemli nedenlerinden biridir ve erken teşhis edilmediği takdirde tedavi edilemeyebilir.

Bu bölümde ambliyopinin nedenleri, tanı yöntemleri, sınıflandırması ve modern tedavi yaklaşımları bilimsel kaynaklara dayanarak ele alınmaktadır.

Ambliyopi Türleri

1. Strabizmatik Ambliyopi

• Şaşılık nedeniyle her iki göz aynı anda aynı noktaya odaklanamadığında ortaya çıkar.
• Beyin, çift görmeyi engellemek için şaşı olan gözden gelen görüntüyü baskılar.

2. Refraktif Ambliyopi

• Gözler arasında belirgin kırma kusuru farkı (anisometropi) varsa görülür.
• Bir göz net görüntü sağlarken diğer göz bulanık görür, bu da tembelliğe yol açar.

3. Deprivasyon (Engellenmiş Görme) Ambliyopisi

• Göz kapağı düşüklüğü (ptozis), doğumsal katarakt gibi nedenlerle ışığın retina üzerine düşememesi durumudur.
• Görme gelişimi için gerekli uyarıların alınamaması ambliyopiye neden olur.

Risk Faktörleri

• Ailede şaşılık ya da ambliyopi öyküsü
• Erken doğum veya düşük doğum ağırlığı
• Göz kapağı anomalileri
• Uzun süreli görme engelleyici hastalıklar (katarakt, ptozis)
• Prematüre retinopatisi

Belirtiler

• Gözlerde kayma
• Bir gözün baskılanması sonucu derinlik algısında bozulma
• Gözleri kapatıldığında bir gözün diğerine kıyasla daha az görmesi
• Başın sürekli eğilerek izlenmesi veya tek gözün kullanılmasına yönelik davranışlar
• Görme azlığının çocuğun farkında olmaması

Tanı Yöntemleri

Göz Muayenesi

• Görme keskinliğinin her göz için ayrı ayrı değerlendirilmesi
• Göz kaymasının ve kırma kusurlarının belirlenmesi

Retinoskopi ve Otorefraktometri

• Gözlük ihtiyacının saptanması
• Özellikle işbirliği zayıf çocuklarda objektif kırma kusuru değerlendirmesi yapılır

Fundus Muayenesi

• Retina, optik sinir ve maküla bölgelerinin değerlendirilmesi

Binoküler Görme Testleri

• Her iki gözün birlikte çalışıp çalışmadığını belirlemeye yönelik testler

Tedavi Yöntemleri

1. Gözlük Tedavisi

• Refraktif ambliyopide temel tedavi yöntemi
• Gözlük ile her iki gözün net görmesi sağlanmaya çalışılır

2. Kapama Tedavisi (Okklüzyon Terapisi)

• Sağlıklı göz kapatılarak tembel gözün aktif kullanımı teşvik edilir
• Günde birkaç saatten tam gün uygulamaya kadar değişebilir

3. Atropin Damla Tedavisi

• Sağlıklı gözün görmesini geçici olarak bulanıklaştırarak tembel gözü kullanmaya zorlar
• Kapama tedavisine alternatif olarak kullanılır

4. Ortopedik ve Dijital Tedaviler

• Bilgisayar tabanlı görsel uyaran uygulamaları
• Sanal gerçeklik (VR) gözlükleriyle yapılan egzersizler

5. Cerrahi Müdahale

• Eğer şaşılık varsa, göz kaslarına yönelik cerrahi ile göz hizalaması sağlanabilir
• Tedaviye yardımcı yöntem olarak uygulanır

Tedavi Süreci ve Yaş Faktörü

• Ambliyopi tedavisi ne kadar erken başlanırsa başarı şansı o kadar yüksektir
• 7 yaşından önce başlanan tedavilerde yüksek oranda görme artışı sağlanabilir
• 10 yaş sonrası tedavi etkinliği azalmakla birlikte bazı durumlarda fayda sağlayabilir

Komplikasyonlar

• Tedavi edilmezse kalıcı görme kaybı
• Derinlik algısı bozukluğu
• Sürücü ehliyeti alma ve meslek seçimi gibi konularda kısıtlılık

Önleme

• 6 ay, 3 yaş ve okul çağı öncesinde rutin göz muayeneleri
• Aile öyküsü olan çocuklarda daha sık takip
• Erken tanı ile etkili müdahale